Przetrzymywanie ryb w basenach wymaga spełnienia podstawowych warunków dotyczących parametrów fizykochemicznych wody oraz zagęszczenia ryb. Istotnym elementem jest temperatura oraz natlenienie wody, gdyż te parametry determinują dopuszczalne zagęszczenie ryb oraz czas ich przetrzymywania.
Podstawowa zasada to stworzenie optymalnych warunków, które pozwolą na jak najdłuższe utrzymanie ryb w dobrej kondycji. Przede wszystkim konieczne jest wzbogacanie wody w tlen przez jej napowietrzanie lub natlenianie. Nie można dopuścić do gwałtownego spadku zawartości tlenu ani wzrostu koncentracji związków azotowych (azotany, azotyny, amoniak) w wodzie.
Karp jest rybą wrażliwą na deficyt tlenowy oraz intoksykację powodowaną azotynami, azotanami czy amoniakiem. Są to bardzo silne czynniki stresowe, powodujące dość często nieodwracalne zmiany w organizmie, doprowadzające do wyczerpania zasobów energetycznych, wystąpienia kwasicy metabolicznej i osłabienia mechanizmów obronnych.
Badania wykazały, że przetrzymywanie w basenach nie ma negatywnego wpływu na organizm badanych ryb, jeżeli przestrzegane są podstawowe zasady dotyczące wzbogacania wody w tlen przez napowietrzanie lub natlenianie. W bardzo wysokich zagęszczeniach, dochodzących do 700 kg/1000 l (0,7 kg na litr), w umiarkowanej temperaturze wody do około 15°C, nie obserwowano negatywnych zmian nawet w okresie 8 godzin, a dość często notowano zjawisko pozytywnego oddziaływania przetrzymywania ryb na ich stan kondycyjny.
To pozytywne zjawisko charakteryzowało się istotnym obniżeniem wartości hematokrytu oraz poziomu mleczanów i glukozy w surowicy. Nie obserwowano również zmian w aktywności ceruloplazminy, białka ostrej fazy wskazującego na negatywne oddziaływanie stresu na metabolizm hepatocytów. Natomiast w zagęszczeniu 300 kg/1000 l, bez wzbogacania wody w tlen, już po 1,5 godziny przetrzymywania ryb stwierdzono zmiany wskazujące na pojawienie się u nich kwasicy metabolicznej, co ma negatywny wpływ na stan kondycyjny. Stan ten pogłębiał się znacznie po 4,5 godzinach przetrzymywania ryb w wodzie niewzbogacanej w tlen. Kinetykę zmian w wartościach hematokrytu, aktywności ceruloplazminy oraz poziomach mleczanów i glukozy u ryb przetrzymywanych w zagęszczeniu 700 kg/1000 l wody z napowietrzaniem oraz w zagęszczeniu 350 kg/1000 l wody bez napowietrzania przedstawiono na rysunkach 1,2,3,4.
Cennym elementem przeprowadzonych badań było określenie wpływu długotrwałego przetrzymywania karpia w basenach przez 24, 48 i 72 godziny z napowietrzaniem lub natlenianiem na wybrane parametry hematologiczne, biochemiczne i immunologiczne. Przy zagęszczeniu ryb do 350 kg/1000 l wody nie stwierdzono statystycznie istotnych zmian w oznaczanych parametrach, wskazujących na negatywne oddziaływanie stresu na organizm ryb.
Już po 24 godzinach przetrzymywania ryb stwierdzono spadek wartości hematokrytu, aktywności ceruloplazminy oraz poziomów kortyzolu, glukozy i mleczanów. Dobry stan kondycyjny karpia utrzymywał się do 72 godzin przetrzymywania w optymalnych warunkach tlenowych. Równocześnie nie obserwowano istotnych różnic w parametrach hematologicznych, biochemicznych i immunologicznych u ryb przetrzymywanych w wodzie natlenianej, w porównaniu z rybami przetrzymywanymi w wodzie napowietrzanej. Ma to istotne znaczenie praktyczne, gdyż nie zawsze istnieje możliwości natleniania wody.
Rys. 1. Kinetyka zmian w wartościach hematokrytu u karpia przetrzymywanego w basenach z napowietrzaniem w zagęszczeniu 700 kg/1000l wody oraz bez napowietrzania w zagęszczeniu 350 kg/1000l wody.
Rys. 2. Kinetyka zmian w aktywności ceruloplazminy w surowicy karpia przetrzymywanego w basenach z napowietrzaniem w zagęszczeniu 700kg/1000l wody oraz bez napowietrzania w zagęszczeniu 350 kg/1000l wody.
Rys. 3. Kinetyka zmian w poziomach glukozy w surowicy karpia przetrzymywanego w basenach z napowietrzaniem w zagęszczeniu 700 kg/1000l wody oraz bez napowietrzania w zagęszczeniu 350 kg/1000l wody.
Rys. 4. Kinetyka zmian w poziomach mleczanów w surowicy karpia przetrzymywanego w basenach z napowietrzaniem w zagęszczeniu 700 kg/1000l wody oraz bez napowietrzania w zagęszczeniu 350 kg/1000l wody.
W podsumowaniu należy podkreślić, że badania hematologiczne, biochemiczne i immunologiczne, przeprowadzone na bogatym materiale biologicznym karpia (730 osobników) wykazały, że wszystkie wykonywane na rybach manipulacje oddziałuje stresogennie na ich organizm, ale w stopniu odwracalnym, nie powodującym głębokich zmian metabolicznych czy czynnościowych, doprowadzających między innymi do osłabienia mechanizmów obronnych i adaptacyjnych.
Przy niezbędnych w produkcji karpia zabiegach manipulacyjnych, nie obserwowano u ryb zmian wskazujących na przejście organizmu w stadium wyczerpania, a stwierdzone zmiany były typowe dla fazy alarmowej, kiedy dochodzi do aktywacji procesów metabolicznych, pozwalających na adaptację organizmu karpia do zmienionych warunków środowiskowych. Szczególnie istotny jest brak wpływu stresu związanego z różnymi manipulacjami na pojawienie się zmian w poziomach białek ostrej fazy. Świadczy to o przejściowym charakterze obserwowanych zmian w czasie zabiegów manipulacyjnych, które nie spowodowały zaburzeń w metabolizmie komórek wątrobowych (hepatocytów) ani nie załamały zdolności adaptacyjnych organizmu. Badania przeprowadzone w typowych polskich gospodarstwach stawowych jednoznacznie wykazały, że prowadzony tam chów karpia spełnia wymogi w zakresie dobrostanu ryb.
Zdjęcie 1. Przetrzymywanie ryb w basenach plastikowych przez 48 h z wzbogacaniem wody w tlen przez napowietrzanie
Wnioski
- Warunkiem zachowania dobrostanu karpia w trakcie jego transportu lub przetrzymywania jest napowietrzanie lub natlenianie wody z rybami; przy braku wzbogacania wody w tlen czas transportu lub przetrzymywania ryb nie powinien przekraczać 10 minut.
- Metoda wzbogacania wody w tlen (napowietrzanie, natlenianie) nie wywiera istotnego wpływu na podstawowe parametry hematologiczne, biochemiczne i immunologiczne w pełnej krwi i w surowicy karpia.
Autorzy:
- prof. dr hab. med. wet. Andrzej Krzysztof Siwicki,
- mgr inż Edward Głąbski,
- lek. wet. Barbara Kazuń
- "Wybrane zagadnienia dobrostanu karpia" Olsztyn 2007 pod redakcją: Andrzeja Lirskiego, Andrzeja K. Siwickiego, Jacka Wolnickiego