Jezioro Maltańskie w Poznaniu jest sztucznym zbiornikiem wodnym, który wraz z okolicznymi stawami rybnymi powstało w wyniku spiętrzenia wód rzeki Cybiny.
Budowę Jeziora Maltańskiego o powierzchni 64 ha rozpoczęto w 1952r. z przeznaczeniem na tor regatowy i kąpielisko. Już w latach 1956-61 rozegrano na torze pierwsze udane międzynarodowe zawody w kajakarstwie i wioślarstwie.
W następnych latach rozbudowywano i modernizowano tor, aby ostatecznie w 1990r. po przyznaniu Polsce i Poznaniowi organizację Mistrzostw Świata w Kajakarstwie tor zaczął funkcjonować w obecnej wielkości i jest obecnie jednym z najnowocześniejszych tego typu obiektów na świecie.
Tereny wokół Jeziora Maltańskiego są bogato zagospodarowane dla celów rekreacyjnych, dają możliwość aktywnego spędzania czasu i wypoczynku. Jedną z atrakcji w sezonie letnim jest strzeżone kąpielisko.
Powyższe wykorzystanie Jeziora Maltańskiego wskazuje na konieczność dbania o czystość jego wody, a zarządzający jeziorem POSiR podejmuje liczne inicjatywy w celu poprawy jej stanu. Jest to trudne zadanie, gdyż zasilająca jezioro rzeka Cybina niesie ze sobą mnóstwo zanieczyszczeń. Oprócz cyklicznej, co 4 lata, wymiany wody w jeziorze POSiR przeprowadza projekt biologicznego oczyszczania jeziora, który dotyczy zarówno samego jeziora jak i czterech stawów znajdujących się w systemie Malty.
Projekt biomanipulacji, polegający na ingerencji w skład gatunkowy zooplanktonu¹ i introdukcji wybranych ryb, ma rozwiązać problem bujnego rozwoju fitoplanktonu², którego obumieranie skutkuje szaroburym kożuchem na lustrze wody. Jego nadmiar wynikał z niedostatecznej ilości zooplanktonu wyjadanego przez dominujące w Malcie ryby planktonożerne. Efektem był unoszący się na wodzie osad. Do wody wpuszczono kilkadziesiąt tysięcy malutkich sandaczy, szczupaki i sumy. Te drapieżne ryby mają za zadanie zmniejszenie liczebności ryb planktonożernych, co przyczyni się do wzrostu liczebności zooplanktonu. W efekcie takiej biomanipulacji ma m. in. wzrosnąć przezroczystość wody.
W celu stworzenia odpowiednich warunków dla rozwoju tych wprowadzanych szlachetnych gatunków ryb zastosowano sztuczne napowietrzanie wody. Miało to poprawić warunki tlenowe w jeziorze, w którym przy średniej głębokości 3,70m powietrze przenika z atmosfery jedynie do głębokości ok. 2m. Poniżej tej głębokości jezioro było więc martwe.
Napowietrzanie drobnopęcherzykowe zostało zamontowane w sierpniu 2001r. na wieżyczkach startowych 500m i 1000m. Zestaw składa się z dyfuzorów zamontowanych na ruszcie oraz doprowadzającej powietrze dmuchawy. System dostarcza powietrze do najgłębszych miejsc jeziora. Efekt napowietrzania wody był już widoczny po paru dniach od włączenia zestawów. Zaobserwowano gromadzenie się ryb w pobliżu dyfuzorów. Poprawa zawartości tlenu w wodzie wyniosła od 0,5 mg O2/l do 1,3 mg O2/l w zależności od głębokości badanej próby. Zasięg oddziaływania napowietrzania przez dyfuzory był widoczny do 100m w zależności od siły i kierunku wiatrów. W wyniku przeprowadzonych badań wpływ zanotowano na około 15% powierzchni zbiornika. Wykonane napowietrzanie w znacznym stopniu poprawiło stosunki tlenowe w okresach letnich.
W celu zwiększenia stopnia natlenienia wód wprowadzanych do Jeziora Maltańskiego, w maju 2003r. został zamontowany zestaw BIOPAKÓW na kaskadzie betonowej w rzece Cybinie (30m od wlotu na omawiany akwen).
Zastosowanie tych pakietów na dopływie do jeziora umożliwiło dotlenienie a także doczyszczenie wód rzeki Cybiny. Struktura BIOPAKÓW, poprzez ich rozwiniętą powierzchnię, pozwala na rozdzielenie strumienia dopływającej wody i dobre natlenienie jej bez użycia energii elektrycznej. Badanie zawartości tlenu wykonane w okresie letnim po zamontowaniu BIOPAKÓW wykazały dużą efektywność natleniania. Zanotowano wzrost zawartości tlenu średnio o 70% porównując wodę na dopływie oraz po przepływie przez BIOPAKI (wyniki badań podajemy pod artykułem). Tak doskonałe efekty zachęciły do zamontowania w 2004r. kolejnych BIOPAKÓW na wpływie do stawów Browary i Antoniniek. Tutaj zanotowano wzrost zawartości tlenu w wodzie od 60-100%.
Wykonane napowietrzanie uchroniło Jezioro Maltańskie przed przyduchami letnimi oraz umożliwiło osiągnięcie zakładanej biomanipulacji w tym akwenie. Było to widoczne przy spuszczaniu wody z Malty w 2004r., gdzie odłowiono ponad 13 ton szlachetnych gatunków ryb, m.in. szczupaka, sandacza i suma.
Jezioro Maltańskie ze spuszczoną wodą
POSiR podjął kolejne działania w celu polepszenia jakości wody i uatrakcyjnienia wspomnianego kąpieliska strzeżonego, będącego jedną z atrakcji maltańskich w sezonie letnim. Wiosną 2005r. zamontowano napowietrzanie kąpieliska, które potrafi zaciekawić każdego obserwatora. Niektórzy mówią na to jacuzzi. Inni myślą, że wybiły tam często przypominane maltańskie źródła termalne. A to nic innego jak wyniki pracy naszej firmy AKWATECH.
Napowietrzanie kąpieliska
¹ zooplankton: mikroskopijnych rozmiarów zwierzęta unoszące się biernie w toni wodnej żywiące się głównie fitoplanktonem
² fitoplankton: mikroskopijnych rozmiarów rośliny żyjące w górnych, prześwietlonych warstwach wody, biernie unoszone w toni wodnej
Zawartość tlenu w wodzie na podstawie badań sonda tlenową:
- w dniu 27.05.03 woda na dopływie miała zawartość - 4,97 mg O2/l, po przepływie przez BIOPAKI - 7,26 mg O2/l - wzrost o 65,2%
- w dniu 29.05.03 woda na dopływie miała zawartość - 5,02 mg O2/l,po przepływie przez BIOPAKI - 7,61 mg O2/l - wzrost o 65,96%
- w dniu 09.07.03 woda na dopływie miała zawartość - 5,73 mg O2/l,po przepływie przez BIOPAKI - 7,29 mg O2/l - wzrost o 78,6%